Dyspareunia, czyli ból podczas stosunku. Przyczyny i leczenie

Dyspareunia charakteryzuje się bólem podczas stosunku lub po jego zakończeniu, który może może występować przy każdym stosunku przez cały jego czas trwania (dyspareunia ciągła) lub jedynie w konkretnych pozycjach seksualnych (dyspareunia sporadyczna). 

U kobiet wyróżniamy dyspareunię płytką, gdzie ból zlokalizowany jest w przedsionku pochwy; dyspareunię głęboką, gdzie ból odczuwany jest we wnętrzu pochwy oraz dyspareunię uogólnioną, gdzie ból obejmuje całą pochwę. 

Ból może objawiać się już podczas pierwszego kontaktu seksualnego (dyspareunia pierwotna) lub w trakcie dowolnego kolejnego stosunku (dyspareunia wtórna).

To, jak wiele wyróżnień ma ta dolegliwość jest niezbitym dowodem na złożoność tego zaburzenia.

Przeczytaj: Błona dziewicza - co musisz wiedzieć?

Przyczyny dyspareunii

Przyczyny bólu podczas stosunku mogą obejmować problemy zarówno fizyczne, jak i psychiczne. Do najczęstszych z nich należą:

• nieprawidłowa budowa narządów płciowych,
• choroby w obrębie miednicy, takie jak endometrioza czy torbiele jajników,
• stany zapalne narządów płciowych oraz układu moczowego
• skutki uboczne po zabiegach drogą pochwową
• niekontrolowane skurcze mięśni pochwy,
• zaburzenia hormonalne, głównie niedobory estrogenu
• suchość pochwy,
• blizna krocza np. po szyciu krocza po porodzie pochwowym ,
• choroby przenoszone drogą płciową, np. opryszczka genitalna, kłykciny sromu
• alergie,
• zaburzenia nastroju
• zaburzenia lękowe, 
• depresja,
• niska samoocena, 
• nadmierny stres,
• traumy wynikające ze współżycia.

Podstawą diagnostyki tej dolegliwości jest zlokalizowanie przyczyny jej występowania. Jeśli nie wiesz od czego zacząć, dobrze jest rozróżnić czy przyczyną jest podłoże fizyczne, czy psychologiczne. W tym celu należy odwiedzić wielu specjalistów, którzy pomogą znaleźć przyczyny bólu: ginekologa, urologa, fizjoterapeutę, fizjoterapeutę uroginekologicznego psychologa, psychiatrę, seksuologa, a może i jeszcze więcej.

W diagnostyce dyspareunii najlepiej zacząć od ginekologa. Lekarz zbada i oceni czy przyczyną problemu nie jest jakieś zaburzenie anatomiczne lub czynnościowe. Lekarz przeprowadzi wywiad, a następnie badanie ginekologiczne, które będą miały na celu ustalić podłoże bólowe w trakcie stosunku. Specjalista wykona badanie fizykalne, USG, a także może zlecić testy laboratoryjne, w celu wykluczenia stanu zapalnego oraz niedoborów hormonalnych. Jeśli jest problem z rozpoczęciem współżycia, lekarz oceni czy błona dziewicza oraz pochwa ma prawidłową budowę. Bardzo ważne jest też wykluczenie stanu zapalnego lub nadmiernej suchości u kobiet zgłaszających wtórną dyspareunię. Dopiero po wykluczeniu przyczyn ginekologicznych, pacjentka może podejrzewać u siebie, że podłoże dyspareunii leży w kwestiach psychologicznych - wówczas powinna zasięgnąć porady u specjalistów tej dziedziny (seksuologa, psychologa, psychiatry). Należy pamiętać, że przyczyna bólu w obrębie narządów płciowych podczas stosunku może być mieszana - zarówno w czynnikach psychologicznych, jak i fizycznych. W takim przypadku trzeba będzie działać dwutorowo i zadbać o obydwa aspekty w równej mierze.

Leczenie dyspareunii zależy od przyczyny bólu podczas współżycia. Jeśli dolegliwości bólowe wynikają z kwestii psychologicznych, nie obejdzie się bez terapii - indywidualnej lub dla par. 

W przypadku dolegliwości fizycznych najczęściej leczenie opiera się na farmakologii, m.in. terapii hormonalnej. Może okazać się również, że ból podczas stosunku płciowego wynika z nieprawidłowej budowy anatomicznej, a wtedy może być konieczne leczenie chirurgiczne.

Niezależnie od przyczyny dysfunkcji, zalecana jest wizyta u fizjoterapeuty uroginekologicznego. Seria fizjoterapii ma na celu przywrócenie prawidłowej pracy mięśni dna miednicy, która zostaje zaburzona przez ból czy nadmierną tkliwość narządów płciowych.

Dyspareunia u mężczyzn

Choć dyspareunia to zaburzenie, która głównie dotyka kobiet, to również występuje ono u mężczyzn. Ból może dotyczyć prącia, jąder, krocza oraz być odczuwalny głęboko w miednicy. Główne przyczyny pojawiającego się bólu upatruje się w stanach zapalnych w obrębie narządów płciowych oraz wadach w obrębie prącia, takich jak stulejka czy zbyt krótkie wędzidełko napletkowe prącia.

Diagnostyka i leczenie dyspareunii u mężczyzn jest podobna jak u kobiet. Należy znaleźć przyczynę tego stanu rzeczy pośród czynników psychologicznych bądź fizycznych, a następnie rozpocząć proces terapeutyczny lub leczenie farmakologiczne bądź zabiegowe.