Jod – właściwości, dawkowanie i skutki niedoboru

Czym jest jod?

Jod to pierwiastek chemiczny, który jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania naszego organizmu. Na wybrzeżu możemy swobodnie oddychać powietrzem, które go zawiera, natomiast w przypadku miejsc oddalonych od morza i ubogich w jod z reguły dostarczamy go w diecie. Zarówno nadmiar, jak i niedobór elementu w organizmie jest niebezpieczny. Od 1997 roku w Polsce istnieje obowiązek jodowania soli, co ma zapobiec negatywnym skutkom jego niedoborów. Dzięki temu zamysłowi znacząco obniżyła się zapadalność na choroby z tym związane. Co jeszcze warto wiedzieć na temat pierwiastka? Jak prawidłowo suplementować i dawkować element? Odpowiedź na to i wiele innych znajdziesz poniżej.

Rola w organizmie

Jod odgrywa bardzo ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu. Utrzymanie prawidłowego poziomu tego pierwiastka ma przede wszystkim podstawowe znaczenie dla syntezy i produkcji hormonów tarczycy - trójjodotyroniny i tyroksyny. Ich odpowiednia ilość wpływa na prawidłowy rozwój oraz funkcjonowanie mózgu, ale także i układu nerwowego, czy przysadki mózgowej oraz nerek i mięśni serca.  Ponadto są potrzebne, by utrzymać odpowiednią temperaturę ciała. Ilość jodu w całym organizmie człowieka wynosi 20 - 50 mg, z czego około 75% zmagazynowane jest w tarczycy.

Jod – właściwości

Właściwości jodu są przeróżne. Może on pochwalić się przykładowo działaniem antybakteryjnym, antywirusowym i przeciwgrzybiczym. Ponadto jod jest niezbędny w profilaktyce raka tarczycy, piersi i jajników. Chroni też przed nowotworem gruczołu krokowego. Ponadto terapia jodem będzie stosowana przy chorobach serca, niedoczynności tarczycy, autyzmie, cukrzycy, chorobie Hashimoto oraz chorobie Gravesa-Basedowa. Odpowiedni poziom jodu wspiera również odporność oraz pracę mózgu. Stosowany na skórę głowy przyspiesza ponadto porost włosów.

Dobowe zapotrzebowanie na jod

Dzienne zapotrzebowanie na jod u osoby dorosłej wynosi około 150-300 µg. Takie spożycie zapewnia właściwe funkcjonowanie tarczycy i narządów przez nią sterowanych. Hormony tarczycy działają m.in. pobudzająco na przemianę materii, poprzez zwiększanie syntezy białka oraz nasilanie zużycia tlenu w komórkach. Decydują też o prawidłowym wzroście i rozwoju człowieka. Suplementy diety z jodem, pomogą Ci zadbać o przemianę materii. Pamiętaj jednak, że musisz być przy tym ostrożna, aby nie doprowadzić do jego nadmiaru.

Niedobór jodu w organizmie

Zbyt niskie spożycie jodu prowadzi do wielu komplikacji. Objawy niedoboru są zwykle ciężkie do określenia i zależą od m.in wieku czy stanu fizycznego. Najczęściej w wyniku braku odpowiedniej jego ilości dochodzi do powiększania się tarczycy, czyli tzw. wola endemicznego lub jej niedoczynności. Wzrost i dojrzewanie komórek wola może powodować dolegliwości wynikające z ucisku na tchawicę lub przełyk. Ponadto niedobór pierwiastka zwiększa ryzyko zachorowania na raka żołądka, powoduje zaburzenia w funkcjonowaniu mózgu i może skutkować znacznym obniżeniem poziomu inteligencji, czy nawet opóźnieniem rozwoju fizycznego. Natomiast niedoczynność tarczycy, która wynika z niedoboru jodu, może powodować bezpłodność. Ponadto chory jest osłabiony, ciągle odczuwa zimno oraz senność, wzrasta ciężar ciała, pojawiają się zaparcia, trudności w koncentracji i zapamiętywaniu, zmniejsza się zdolność do pracy. U kobiet miesiączki wydłużają się i występują nieregularnie, a u mężczyzn dochodzi do impotencji.

W celu zdiagnozowania zaburzeń czynności tarczycy oznacza się w surowicy krwi poziomy hormonów: TSH, T3 i T4. Zawsze powinno być również wykonane usg narządu. O innych specjalistycznych badaniach decyduje lekarz endokrynolog.

Jod w ciąży

W przypadku kobiet w ciąży, warto pamiętać, że w tym okresie wzrasta zapotrzebowanie na ten pierwiastek. Przyszła mama musi uważać na długotrwały niedobór jodu w ciąży. Może on skutkować nieodwracalnym uszkodzeniem mózgu u noworodków oraz płodu, poronieniem, przedwczesnym porodem, wadami wrodzonymi oraz upośledzeniem umysłowym dziecka. Również karmienie piersią wymaga zwiększenia ilości pierwiastka, ponieważ młoda mama powinna zadbać o dostarczenie właściwej dawki jodu z pokarmem swojemu dziecku. Jeśli myślisz więc o ciąży warto zacząć dbać o odpowiednią ilość jodu w diecie lub dostarczać go przy pomocy suplementów diety. Zaleca się przyjmowanie codziennie 200 µg jodu w tabletkach, używanie do celów spożywczych wyłącznie soli jodowanej i regularne jedzenie ryb morskich i picie mleka.

Nadmiar jodu w organizmie

W przypadku nadmiaru jodu może prowadzić on do wystąpienia chorób, jak na przykład nadczynność tarczycy. Inną możliwą reakcją jest wzmożona czynność gruczołów ślinowych, czy też nadmierne wydzielanie śluzu w oskrzelach. Może również się zdarzyć przewlekłe zatrucie jodem. Występuje ono w przypadku, gdy dzienna podaż jodu przekracza 20-krotnie zapotrzebowanie dzienne, tj. 2 mg/dz. Towarzyszą temu metaliczny smak w ustach, zwiększone wydzielanie śliny, podrażnienie żołądka i zmiany trądzikowe na skórze.

Występowanie - naturalne źródła jodu

Głównym źródłem jodu są owoce morza w postaci skorupiaków i mięczaków oraz ryby, szczególnie dorsze i halibuty. Ważnym źródłem jest też mleko i sól kuchenna, jodowana. Ta ma istotne znaczenie, w szczególności na terenach ubogich w jod, ponieważ jodki doskonale wchłaniają się z przewodu pokarmowego. Do produktów spożywczych z dużą zawartością jodu zaliczamy też algi i rośliny, które rosną nieopodal terenów nadmorskich. Warto pamiętać, że jego zawartość w owocach, warzywach czy zbożach zależy od występowania tego pierwiastka w glebie i wodzie. Natomiast zawartość jodu w produktach mlecznych zależy od jego obecności w paszy spożywanej przez krowy.

Wyroby apteczne

W aptekach dostępne są gotowe preparaty jodowe, zawierające jodek potasu. Wskazane są one w przypadku zapobiegania wola u kobiet ciężarnych, w leczeniu wola z niedoboru jodu u niemowląt, dzieci i młodzieży czy w niedoczynności tarczycy, jeśli jest ona wywołana znacznym niedoborem jodu lub zaburzeniami przemiany jodowej.