Selen – właściwości, działanie, skutki niedoboru i nadmiaru tego składnika

Czym jest selen i jaką odgrywa rolę w organizmie?

Jest to mikroelement, który choć uważany za truciznę, w niewielkich dawkach jest niezbędny dla zachowania zdrowia. Selen został odkryty w 1817 roku przez szwedzkiego chemika J.J. Berzeliusa. Wchodzi w skład aminokwasów takich jak: selenocysteina i selenometionina. Są one niezbędne do syntezy enzymów o właściwościach antyoksydacyjnych. Chroni komórki i czerwone krwinki przed toksycznym działaniem wolnych rodników. Pierwiastek wpływa również korzystnie na wytwarzanie limfocytów T i B oraz makrofagów, za czym idzie odpowiedzialność za prawidłowe działanie układu odpornościowego. Selen w organizmie jest też potrzebny dla prawidłowego funkcjonowania tarczycy. Wspomaga również leczenie bólu w reumatoidalnym zapaleniu stawów.

Inne właściwości selenu:

Mikroelement pomaga zachować zdrowe włosy i paznokcie. Selen wspomaga produkcję spermy i poprawia jakość nasienia, wpływa zatem na płodność. Działa na łagodzenie stanu zapalnego w organizmie i antywirusowo oraz zmniejsza ryzyko zawału serca. Naukowcy prowadzą również badania nad jego wpływem w profilaktyce i wspomaganiu leczenia chorób tarczycy, Alzheimera, Parkinsona i nowotworów.

Zapotrzebowanie organizmu na selen

Niezbędny poziom selenu we krwi jest bardzo niski i łatwo go przekroczyć. W związku z tym, nie zaleca się rozpoczynania suplementacji selenu bez wcześniejszego badania jego stężenia w organizmie. Dzienne zapotrzebowanie na selen w organizmie to 55 ug dla mężczyzn i 55 ug dla kobiet. W przypadku ciężarnych i mam karmiących piersią zapotrzebowanie to wzrasta do 70 ug. U dzieci dawka selenu dziennie jest zależna od wieku:

• niemowlętom wystarczy 15-20 ug,
• dzieciom między 1 a 3 rokiem życia – 20 ug,
• dzieciom w wieku od 4 do 9 lat – 30 ug,
• dzieciom w wieku od 10 do 12 lat – 40 ug,
• dzieciom od 13 roku życia – 55 ug.

Odpowiednie stężenie selenu w naszym organizmie pomaga zapewnić suplementacja. Warto jednak pamiętać, że nadmiar tego pierwiastka jest dla nas toksyczny.

Niedobór i nadmiar selenu

Niedobór selenu może prowadzić do licznych zaburzeń w organizmie. Zbyt niski poziom selenu może przyczyniać się do niepłodności. Objawy niedoboru to również wypadanie włosów, osłabienie koncentracji oraz nieprawidłowe funkcjonowanie mięśni i spadek odporności. Długotrwały niski poziom selenu w organizmie może przyczyniać się również do nieprawidłowego działania tarczycy i związanych z tym chorób. Zwiększa też prawdopodobieństwo na zachorowanie na cukrzycę, nowotwory i choroby serca.

Przyczyny występowania niedoboru selenu:

Do przyczyn niedoboru selenu należą sytuacje takie jak:

• ciężkie zaburzenia wchłaniania pokarmu z przewodu pokarmowego,
• żywienie pozajelitowe,
• stany po usunięciu dużych części jelita cienkiego,
• AIDS,
• choroby naczyń krwionośnych,
• ostre zapalenie trzustki,
• niewydolność nerek,
• depresja.

Chociaż toksyczność selenu jest rzadka, ważne jest, aby pozostać w pobliżu zalecanej ilości 55 mcg dziennie i nigdy nie przekraczać dopuszczalnej górnej granicy 400 mcg dziennie. Zbyt wysoki poziom selenu może bowiem prowadzić do rozwoju choroby –selenozy, cukrzycy typu II oraz wywoływać stres oksydacyjny w komórkach. Większość działań niepożądanych wynikających z nadmiernej ilości pierwiastka we krwi zanika w niedługim czasie po zaprzestaniu stosowania suplementów diety zawierających selen.

Oznaki toksyczności selenu obejmują:

• wypadanie włosów,
• zawroty głowy,
• nudności,
• wymioty,
• zaczerwienienie twarzy,
• drżenie,
• ból mięśni.

W ciężkich przypadkach przyjmowanie zbyt dużych dawek selenu może prowadzić do poważnych objawów jelitowych i neurologicznych, zawału serca, niewydolności nerek a nawet śmierci.

Naturalne źródła selenu

Selen organiczny, czyli ten występujący naturalnie w żywności, jest najlepiej przyswajalny. Dobrym źródłem selenu są orzechy brazylijskie, łosoś oraz tuńczyk. Równie dobrze, dzienne zapotrzebowanie na ten pierwiastek zaspokaja odpowiednia porcja wołowiny i filetu z indyka. Bogate w selen są również jajka i produkty zbożowe.

Jeśli przyjmujesz leki o działaniu przeciwzakrzepowym musisz zachować szczególną ostrożność. Pierwiastek w połączeniu z wymienionymi lekami może bowiem nasilać ryzyko krwawień.