Farmakologia

Jest to kwestia bardzo indywidualna, natomiast przyjmuje się, że za taką “standardową” ilość traconej wraz z miesiączką krwi uznajemy od około 30 do 40 mililitrów. Niekiedy może być to  nawet do 60 ml, czyli bardziej obrazowo: od dwóch do czterech łyżek krwi przez okres trwania  miesiączki (1). 

Zakres „normalnej” utraty krwi jest szeroki, dlatego możesz mieć “lżejsze” lub “cięższe”  miesiączki niż przeciętne. I to jest okej! Jeśli nie odczuwasz silnych skurczów, nudności ani innych  alarmujących objawów, prawdopodobnie Twoja indywidualna ilość krwi traconej w trakcie  miesiączki mieści się w normie.

Poniżej wymienione zostały najpopularniejsze grupy leków oraz przykłady ziół i suplementów diety, które mogą wywoływać zwiększone krwawienie w trakcie miesiączki. Nie wyczerpują one całej listy, dlatego zawsze informuj swojego lekarza o przyjmowanych preparatach. 

Tip dla Ciebie: spisz wszystkie przyjmowane preparaty na kartce i noś je w portfelu. Alternatywnie  zapisz je w notatkach w telefonie. Spisuj nie tylko leki, ale zioła i suplementy diety również.

To, co wydalasz w trakcie menstruacji, to nie tylko krew. Na ogólną objętość traconych płynów składa się również śluz oraz złuszczające się endometrium (= błona śluzowa wyścielająca jamę macicy). 

Produkty higieniczne, z których korzystasz, mogą pomóc w oszacowaniu całkowitej utraty płynów. Najłatwiej przyjdzie Ci to, jeśli używasz kubeczka menstruacyjnego. Jest to jeden z najprostszych sposobów, zwłaszcza, że kubeczek nie pochłania płynu! Niektóre kubeczki mają nawet oznaczenia objętościowe, co ułatwia odczyt. Notuj ilość płynu, jaką zawierał kubeczek, kiedy będziesz go opróżniać. Możesz prowadzić dziennik lub zapisywać wartości w notatkach w telefonie.  

Jeśli używasz tamponów, podpasek, bielizny menstruacyjnej lub innych chłonnych  produktów, zadanie będzie utrudnione - ale nie niemożliwe. Pod uwagę będziesz musiała wziąć maksymalną chłonność danego produktu.  

Standardowo, tampony wchłaniają od około 5 do 15 (czasem 20!) mililitrów płynu, w zależności od  chłonności i rozmiaru. W specjalnym dzienniku lub notatkach w telefonie zapisuj rodzaj produktu, jak często musisz go zmieniać oraz jak bardzo jest “nasycony”.  

Swoje notatki prowadź przez minimum trzy cykle.

Niedobory żelaza dotykają około 1,9 miliarda osób na świecie. Sam niedobór żelaza jest  podstawową przyczyną mogącą doprowadzić do rozwoju groźnej dla zdrowia anemii! Niedobory żelaza mogą dotykać zwłaszcza kobiet - i osób menstruujących - ze względu na utratę krwi wraz z miesiączką, niekiedy bardzo obfitą.

W trakcie trwania miesiączki, wraz z utratą krwi, może dojść do nadmiernej utraty żelaza. Poza  tym, na potencjalnie niższy poziom żelaza w organizmie może wpływać jego zbyt mała podaż (do  tego zaraz przejdziemy), często występująca przy jednoczesnym zwiększonym zapotrzebowaniu -  np. w trakcie okresu dojrzewania i ciąży. Na niedobory żelaza mogą wpłynąć również choroby  układu pokarmowego, zwłaszcza jego górnych odcinków.

Wspominałam o zbyt małej podaży żelaza - ale niekiedy problemem nie jest jego brak w diecie, a związki, które naturalnie występują w pożywieniu. Mogą one utrudniać wchłanianie żelaza. Do takich związków należą m.in. fityniany, szczawiany, fosforany czy taniny. Wiążą w jelitach żelazo, tworząc trudno przyswajalne kompleksy.

• Produkty pełnoziarniste i strączki (np. płatki owsiane, kasza gryczana, soczewica) –  zawierają fityniany i błonnik. Choć są zdrowe i zdecydowanie nie należy rezygnować z ich obecności w diecie, mogą utrudniać wchłanianie żelaza. Pomóc może odpowiednia  obróbka, np. gotowanie czy moczenie. W przypadku strączków ułatwi to również ich  trawienie, więc zdecydowanie na plus :).  
• Kawa i herbata – bogate w taniny, które, jak już wiemy, zmniejszają wchłanianie żelaza.  Lepiej unikać picia tych napojów w trakcie posiłku bogatego w żelazo i odczekać przynajmniej 2 godziny. Tak samo - nie popijaj preparatów żelaza kawką czy herbatką. 
• Żywność wysoko przetworzona (np. chipsy, dania “gotowe”, parówki) – są one bogate w  fosforany, utrudniające wchłanianie żelaza. Ograniczenie tego typu produktów w diecie  zadziała tylko na plus :) 
• Produkty bogate w szczawiany (np. szpinak, kakao, szczaw). Również tworzą nierozpuszczalne - a więc i niewchłanialne - kompleksy z żelazem. 
• Nabiał - ze względu na zawartość wapnia – wapń może powodować gorsze wchłanianie  żelaza - więc ze spożywaniem nabiału warto odczekać minimum godzinę od momentu  przyjęcia żelaza.

Ból menstruacyjny jest głównym objawem zespołu bolesnego miesiączkowania. Ból może występować jako pierwotny lub wtórny, przy czym ten pierwszy występuje najczęściej tuż przed  i / lub podczas pierwszych dni miesiączki. Z kolei wtórny ból menstruacyjny występuje najczęściej  u kobiet / osób menstruujących, u których wcześniej nie występowały bolesne miesiączki. Taki ból może utrzymywać się przez cały cykl, a dodatkowo towarzyszyć mu mogą inne objawy - np. ból  podczas stosunku, plamienie międzymiesiączkowe (3).

Lekami tzw. “pierwszego wyboru” są niesteroidowe leki przeciwzapalne, w skrócie: NLPZ (4)(5). Jest to  związane z faktem, że w trakcie miesiączki, następuje nadmierne wydzielanie prostaglandyn w  macicy. To z kolei powoduje jej nieprawidłowe, bolesne skurcze.  

Co ma piernik do wiatraka?  

Prostaglandyny to związki, które - w dużym skrócie - powstają w wyniku przemian pod wpływem  bardzo ważnego enzymu, tak zwanej cyklooksygenazy (COX). Zahamowanie aktywności pewnych  typów takiej cyklooksygenazy, w ostateczności przyniesie efekt przeciwbólowy, a także  przeciwzapalny i przeciwgorączkowy (4)(5). 

A co hamuje aktywność COX? 

Właśnie niesteroidowe leki przeciwzapalne, czyli NLPZ! Stąd są one lekami pierwszego wyboru w  bolesnym miesiączkowaniu.

Do takich leków należą m.in.: 

• ibuprofen (Nurofen, Ibuprom) 
• ketoprofen (Ketonal, Ketokaps) 
• naproksen (Aleve, Naxii) 
• deksketoprofen (Dexak, Ketesse).

Na receptę w bólach miesiączkowych najczęściej przepisuje się: 

• nimesulid (Nimesil, Aulin). 

Z zasady stosujemy najniższe możliwe dawki przez najkrótszy możliwy czas. Nie przekraczamy  dawek maksymalnych! (Informację o takich dawkach znajdziesz w ulotce leku).

Na ten moment - przyjmowanie “dobrych” bakterii nie wpływa w istotny sposób na odczuwany ból menstruacyjny. Nie obniża markerów zapalnych w organizmie. Może jednak wpłynąć na zmniejszenie stosowania leków przeciwbólowych. 

Z kolei pewne szczepy bakterii mogą pogarszać bóle miesiączkowe.  

Ponadto, istnieją przesłanki, że konkretne szczepy bakterii mogą obniżyć psychologiczne skutki napięcia przedmiesiączkowego. Jakie to skutki? Na przykład nastrój depresyjny, lęk, łatwe męczenie się, zwiększona potrzeba spania. 

Obecnie nie mamy potwierdzonego działania probiotyków w kierunku normalizacji bólu czy innych objawów związanych z bólem miesiączkowym. Brakuje nam dużych i dobrze zaprojektowanych badań, a nawet te mniejsze nie potwierdzają takiego działania probiotyków. Miej to na uwadze przed zakupem jakichkolwiek preparatów (10)(11)(12).

Przesłanek o stosowaniu CBD (kannabidiolu) we wszelkiego rodzaju bólach (tak, tych miesiączkowych również) jest sporo - nawet takich, które sugerują skuteczność stosowania…  tamponów infuzowanych CBD (13) (tego nie rób w domu!).  

Jaka jest jednak faktyczna skuteczność stosowania kannabidiolu w bólach miesiączkowych? Już spieszę z odpowiedzią: potrzebujemy więcej badań, żeby jednoznacznie stwierdzić skuteczność CBD bądź jej brak.  

Badania, którymi dysponujemy obecnie, są zbyt małe - i często słabo zaprojektowane. Dlatego mimo pewnych przesłanek o skuteczności CBD w zwalczaniu bólu miesiączkowego, nie możemy  jednoznacznie stwierdzić, że CBD “działa” (14).  

To, co możesz zrobić, to przetestować działanie CBD “na samym sobie”. Dzięki temu będziesz  wiedzieć, jak Twoje ciało reaguje i czy faktycznie przynosi Tobie jakąkolwiek ulgę w bólu.

Kiedy nie stosować CBD?  

Kannabidiol może powodować np. suchość w ustach, biegunkę, zmniejszony apetyt, senność oraz ogólne zmęczenie. Co ważne, CBD może reagować z Twoimi lekami.  Chociaż zawsze w takiej sytuacji polecam konsultację z farmaceutą bądź lekarzem, poniżej znajdziesz “najpopularniejsze” leki, z którymi CBD może wchodzić w interakcje (15). 

- leki przeciwdrgawkowe / przeciwlękowe, w tym karbamazepina (Finlepsin, Tegretol), klobazam  (Frisium) i topiramat (Topamax), 

- niektóre leki przeciwdepresyjne, zwłaszcza SSRI (na przykład: citalopram - Cital, Citabax,  escitalopram - Escitil, Mozarin, Aciprex, fluoksetyna - Bioxetin, Seronil, sertralina - Asertin Asentra, Zoloft), 

- leki przeciwzakrzepowe, zwłaszcza warfaryna (Warfin).

Inne leki to również: 

- buprenorfina (Transtec, Melodyn),

- kolchicyna (Colchican), 

- leflunomid (Arava, Leflunomide).

Podczas okresu możesz odczuwać szereg objawów - w tym wzdęcia, zaparcia czy biegunkę (a nawet wszystko na raz!). Jest to związane ze zmianami hormonalnymi, fizjologicznie występującymi w trakcie trwania cyklu. Prosto mówiąc: takie fluktuacje są “normalne”.

Oczywiście Ty znasz swoje ciało najlepiej. Jeśli Twoje objawy są dla Ciebie bardzo niepokojące lub ograniczają “normalne” funkcjonowanie, koniecznie zgłoś się do lekarza. Bóle brzucha mogą być sygnałem poważnych schorzeń, takich jak endometrioza.

Za występowanie biegunek w trakcie miesiączki odpowiedzialne są… prostaglandyny! Ich podstawowym zadaniem jest stymulowanie skurczów macicy, bo chcemy się “pozbyć”  złuszczonego endometrium.  

Prostaglandyny działają jednak również na inne mięśnie gładkie, w tym na te w jelitach.Takie pobudzenie pracy jelit skutkuje częstszymi wypróżnieniami, a nawet biegunką. 

! Jako biegunkę definiujemy zwiększoną częstotliwość oddawania stolca, więcej niż trzy razy na dobę lub zwiększoną ilość stolca wraz ze zmienioną jego konsystencją (płynna/półpłynna). Fakt, że oddajesz płynny stolec, niekoniecznie musi być równoznaczny z występowaniem biegunki (16)(17).

• w stolcu występuje krew, śluz 
• jednocześnie z biegunką występują wymioty 
• występuje wysoka gorączka ( >38.5 st. Celsjusza) 
• występują objawy odwodnienia (suchość śluzówek, rzadkie oddawanie ciemnożółtego moczu,  apatia bądź nadmierne pobudzenie).

W pierwszej kolejności - należy zadbać o odpowiednie nawodnienie, ponieważ wraz z luźnym  stolcem tracimy właśnie wodę. Można sobie pomóc przyjmowaniem elektrolitów (16)(17).

• loperamid (Stoperan, Laremid; spowalnia pracę jelit, co zmniejsza ilość wypróżnień.  Dodatkowo zwiększa wchłanianie wody w jelicie grubym, co ogranicza jej utratę) (18)
• diosmektyt (Smecta; działa powlekająco, absorbująco) (19)
• węgiel aktywny (również “pochłania” wszystko na swojej drodze, w tym leki, więc może on osłabiać ich działanie. Aby był skuteczny, należy przyjąć około 4 gramy - czyli kilkanaście  tabletek, więc nie jest to zbyt wygodna opcja. Traktuj go jako preparat wspomagający) (20). 
• racekadotryl (Tiorfan; racekadotryl ulega przekształceniu w jelitach do tiorfanu; działa  przeciwwydzielniczo w obrębie jelit, tzn. zmniejsza nadmierne wydzielanie wody przez jelita. Dzięki temu działa przeciwbiegunkowo i nie wpływa jednocześnie na motorykę jelit) (21). 

A probiotyki?  

Możesz rozważyć również włączenie probiotyków, zwłaszcza Lactobacillus rhamnosus lub  Saccharomyces boulardii. Zwiększysz szansę na ich skuteczność, jeśli podasz je jak najszybciej  od pojawienia się objawów (16).

To wina hormonów… blame it on the hormones! Tutaj przyglądamy się progesteronowi, który najczęściej może powodować zaparcia (choć jest to bardzo osobnicze, ponieważ może również wywoływać biegunki). Istnieją też przesłanki, że za zaparcia może być odpowiedzialny estrogen. 

Jeśli dodatkowo masz zespół jelita drażliwego, inne choroby jelit bądź endometriozę, możesz częściej doświadczać zaparć (22).

• w stolcu występuje krew / stolec ma smolisty kolor 
• równocześnie występują także wymioty 
• rozdęcie brzucha 
• spadek apetytu, spadek masy ciała 
• nagłe wystąpienie objawów (może świadczyć o niedrożności jelit).

W pierwszej kolejności - przyglądamy się, jak wygląda nasza dieta. Przede wszystkim skupiamy się na podaży błonnika oraz wody, a także ilości aktywności fizycznej.

Źródła błonnika to przede wszystkim orzechy, strączki, kasze, otręby, a także owoce i warzywa.  

Pomocny może być także stołek lub podnóżek do podparcia stóp w trakcie wypróżniania - dzięki temu ułatwisz pasaż jelitowy.  

! Jeśli zwiększysz podaż błonnika w diecie, koniecznie pij więcej wody. W przeciwnym razie może nastąpić odwrotny efekt.

• bisakodyl (Dulcobis, Bisacodyl; utrudnia wchłanianie wody, przyspiesza perystaltykę jelit i w ostateczności skraca się czas pasażu jelitowego. Stolec ma luźną konsystencję, więc łatwiej go wydalić; występuje w postaci doustnej oraz doodbytniczej, jako czopki) (23)
• pikosiarczan sodu (Pikopil; posiada podobny mechanizm działania do bisakodylu) (24).

Te preparaty stosujemy krótkotrwale, ponieważ - mówiąc prościej - nasze jelita mogą się od nich “uzależnić”. 

Preparaty ziołowe - np. liście senesu, korzeń rzewienia, kora kruszyny, aloes; oczywiście będą również skuteczne, ale ich mechanizm opiera się działaniu drażniącym światło jelita. To może prowadzić do rozwinięcia stanów zapalnych jelit. Z kolei siarczan magnezu może w istotny sposób wpłynąć na metabolizm innych leków. 

Inne preparaty - np. makrogole czy laktuloza - to preparaty o dużym profilu bezpieczeństwa również przy dłuższym stosowaniu. Na efekt stosowania takich preparatów trzeba jednak  poczekać dłużej (nawet 2-3 dni) (16). 

Poza tym, istnieją pewne przesłanki dotyczące skuteczności stosowania probiotyków w zaparciach.

Czasami po - albo w ramach leczenia infekcji intymnej, ginekolog może zalecić probiotykoterapię. Poniżej znajdziesz krótkie porównanie między stosowaniem probiotyków  doustnych a dopochwowych. (29)(30)(31)

Pamiętaj, że samych preparatów nie stosujemy zamiennie. To znaczy: trzymamy się drogi podania  zaznaczonej na opakowaniu. Preparaty o różnej drodze podania (nawet jeśli nazywają się tak  samo!) różnią się od siebie składem, uwalnianiem substancji czynnych oraz substancjami  pomocniczymi. Preparatu stosowanego doustnie nie stosujemy dopochwowo i vice versa.

Najczęstszym objawem zakażenia układu moczowego (ZUM) jest ból i/lub pieczenie przy  oddawaniu moczu. Poza tym można wyróżnić: 

• częstsze niż zwykle oddawanie moczu (zwłaszcza niewielkich ilości) 
• poczucie niepełnego opróżnienia pęcherza 
• uczucie parcia, częstsze niż zwykle. 

Pamiętaj, że jeśli Twoje dolegliwości utrzymują się ponad tydzień, towarzyszy im gorączka, nudności, masz jakiekolwiek choroby współistniejące bądź założony cewnik - pilnie udaj się do lekarza (32).  

Poza tym, objawy ZUM mogą być mylone z innymi bardzo poważnymi schorzeniami - jak np.  odmiedniczkowe zapalenie nerek, kamienie nerkowe, również - zapalenie pochwy.

Większość zakażeń układu moczowego powodują bakterie E. coli, które naturalnie bytują w naszym organizmie. Aby mieć pewność, zawsze możesz poprosić swojego lekarza o zlecenie  badania posiewu moczu.  

Anatomia kobieca sprzyja zwiększonemu ryzyku wystąpienia ZUM, ze względu na krótszą w  porównaniu do mężczyzn cewkę moczową. Taka budowa ułatwia bakteriom “wędrówkę” do pęcherza.  

Poza tym, cewka moczowa u kobiet znajduje się blisko pochwy i odbytu. W trakcie aktywności seksualnych, bakterie mogą być przenoszone właśnie w kierunku ujścia cewki moczowej… a  stamtąd - prosto do pęcherza (32). Dlatego tak ważne jest, aby zachować odpowiednią higienę po stosunku.

Niektóre formy antykoncepcji również zwiększają ryzyko ZUM, jak np. stosowanie miejscowych środków plemnikobójczych. Mogą one powodować podrażnienia skóry, a podrażniona skóra to idealna okazja dla inwazji drobnoustrojów (33).  

Tarcie - zwłaszcza przy braku lubrykantu - również może powodować taką “inwazję”.

Infekcje dróg moczowych - w skrócie nazywane ZUM (Zakażenie Układu Moczowego), rozwijają się, kiedy drobnoustroje (najczęściej bakterie, rzadziej - grzyby) dostają się do dróg moczowych i  powodują infekcję. To oznacza, że sama obecność danych bakterii (np. w pęcherzu),  niekoniecznie musi być tożsama z zakażeniem (32).

• Niewystarczające spożycie płynów (pamiętaj, że dziennie powinniśmy spożywać około 2  litry wody!) 
• Celowe wstrzymywanie moczu  
• Urazy utrudniające regularne i pełne opróżnianie pęcherza (np. urazy rdzenia kręgowego, uszkodzenia nerwów) 
• Cukrzyca 
• Zmiany hormonalne (np. związane z ciążą)